Door De afgelopen weken ontstond er in Frankrijk veel ophef over een mogelijke afschaffing van het Crit’Air-systeem en de bijbehorende Zones à Faibles Émissions (ZFE), oftewel milieuzones. Verschillende media meldden dat het hele systeem mogelijk op de schop zou gaan, nadat een parlementaire commissie op 27 maart had ingestemd met een amendement dat de ZFE’s uit de wet zou schrappen. Toch is de situatie genuanceerder dan het op het eerste gezicht lijkt.
Wat zijn de Crit’Air-vignetten en de ZFE’s?
Het Crit’Air-vignet is een milieusticker die aangeeft hoe vervuilend een voertuig is, op basis van brandstoftype, uitstoot en leeftijd. Er zijn zes categorieën: van Crit’Air 0 (schoonst, bijvoorbeeld elektrisch) tot Crit’Air 5 (oudere, vervuilende dieselvoertuigen).
Deze vignetten vormen de basis voor de ZFE’s, die sinds 2016 stapsgewijs werden ingevoerd in Franse stedelijke gebieden. In deze zones mogen voertuigen met een lage milieuklasse (zoals Crit’Air 4 of 5) niet langer vrij rondrijden, met als doel de luchtkwaliteit te verbeteren. Volgens Public Health France sterven jaarlijks 40.000 mensen vroegtijdig aan de gevolgen van luchtvervuiling — het beperken van de uitstoot in dichtbevolkte steden is dus een belangrijke maatregel voor de volksgezondheid.
De ophef: afschaffing of nuance?
Op 27 maart stemde een speciale commissie van de Assemblée Nationale vóór de afschaffing van de ZFE’s als onderdeel van een breder wetsvoorstel voor administratieve vereenvoudiging. De maatregel kreeg steun van rechtse partijen (Les Républicains, Rassemblement National), maar ook van enkele centrumpartijen, waaronder macronisten. Hun kritiek: het systeem zou zorgen voor sociale ongelijkheid, omdat mensen met een laag inkomen vaak geen toegang hebben tot schonere, duurdere voertuigen.
Toch is het belangrijk te benadrukken dat dit nog geen definitieve afschaffing betekent. De stemming in de commissie is slechts een eerste stap; het voorstel moet nog worden besproken en goedgekeurd in een openbare zitting van de Nationale Assemblee (die begon op 8 april), en vervolgens ook in de Senaat. Daarnaast is er discussie of dit amendement überhaupt thuishoort in een vereenvoudigingswet.
Is de kritiek terecht?
Critici van de ZFE’s wijzen op mogelijke negatieve effecten voor sociaal zwakkere groepen: verlies van werk, isolatie, schooluitval. Maar volgens een artikel van 20 Minutes van 14 april is deze kritiek vaak overdreven en politiek geladen, met name door partijen zoals de Rassemblement National die het thema gebruiken om een breder ongenoegen aan te wakkeren. In werkelijkheid is het aantal voertuigen dat door de maatregel geraakt wordt relatief beperkt, en bestaan er tal van overgangsregelingen en vrijstellingen, bijvoorbeeld voor mensen met een laag inkomen of essentiële beroepen. Ook zijn er in veel steden dagpassen beschikbaar waarmee je met een voertuig ‘’met een te hoge uitstoot'' alsnog de milieuzone in mag voor een beperkt aantal dagen in het jaar.
Tegelijkertijd zijn er ook terechte zorgen over het gebrek aan begeleidende maatregelen, zoals voldoende financiële hulp om een schonere auto aan te schaffen, of alternatieven in het openbaar vervoer, vooral in voorsteden en landelijke gebieden.
Europese verplichtingen en juridische onzekerheid
Zelfs als het Franse parlement uiteindelijk beslist om de ZFE’s officieel af te schaffen, is daarmee het laatste woord nog niet gezegd. De lage-emissiezones maken deel uit van de nationale strategie om te voldoen aan Europese luchtkwaliteitsnormen, die voortvloeien uit EU-richtlijnen. Als Frankrijk de ZFE’s afschaft zonder een geloofwaardig alternatief om vervuiling terug te dringen, riskeert het land een veroordeling door het Europese Hof van Justitie wegens het schenden van Europees milieurecht.
Bovendien is er nog een recente wet Klimaat- en Veerkrachtwet (Loi Climat et Résilience) uit augustus 2021, die de inzet van milieuzones juist heeft versterkt. Er zijn naar aanleiding van deze wet circa 30 milieuzones toegevoegd. Deze wet schrijft voor dat vanaf 1 januari 2025 in alle Franse steden met meer dan 150.000 inwoners een lage-emissiezone actief moet zijn. Dat betekent dat zelfs als de afschaffing politiek wordt goedgekeurd (in het senaat), er zowel op lokaal als Europees niveau aanzienlijke juridische obstakels blijven bestaan. Het debat rond de ZFE raakt dus niet alleen de lokale mobiliteit, maar ook de Franse inzet voor klimaat en gezondheid op het Europese toneel. Noemenswaardig is eveneens dat er in in het verleden al lokale overheden waren zoals Parijs welke strengere milieumaatregelen namen dan nationaal bij wet was voorgeschreven. Het is dus niet uitgesloten dat de stad alternatieve regels opstelt, los van het nationale Crit’Air-systeem. Dat laatste alternatief lijkt helemaal niet wenselijk.
Conclusie
De discussie over de ZFE’s is uitgegroeid tot een politiek beladen thema, waarin terechte zorgen over sociale ongelijkheid samenkomen met sterk gepolariseerde standpunten. Hoewel een commissie in de Assemblée zich heeft uitgesproken voor afschaffing, is de maatregel nog niet formeel ingetrokken en wordt het debat voortgezet. Wat wél duidelijk is: het verbeteren van de luchtkwaliteit blijft een urgente uitdaging. De echte vraag is hoe Frankrijk — en breder, Europa — ecologische doelstellingen kan combineren met sociale rechtvaardigheid. We proberen jullie op de hoogte te houden rondom de nieuwsgeving op dit thema.
